جوان آنلاین: برای پزشکی خواندن کافی است تا پول داشته باشید! آن وقت راه‌های دور زدن کنکور هم پیش رویتان باز می‌شود و می‌توانید تنها با گذراندن ۷۶ واحد درسی در یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی نه چندان معتبر کشور‌های اطراف، به کشور بازگردید و در رشته پزشکی ادامه تحصیل بدهید! این میانبر برای دور زدن کنکور و پزشکی خواندن در دانشگاه‌های داخلی سال‌هاست در کش و قوس قرار دارد و هر چند سال یک‌بار مدتی ممنوع شده و با تبصره‌هایی دوباره مسیر برای ادامه این روند باز می‌شود. این راهکار، اما ممکن است تعدادی از افراد را خانم یا آقای دکتر کند و لباس سفید پزشکی بر تنشان بنشاند، اما بی‌تردید می‌تواند سطح علمی این دانش‌آموختگان رشته پزشکی و از آن مهم‌تر سلامت بیمارانی را که قرار است توسط این پزشکان درمان بشوند به چالش می‌کشد!
پاییز ۱۳۹۷ التهابات بازار ارز و عدم تأمین ارز دولتی توسط وزارتخانه‌های علوم و بهداشت باعث شد تا بخش قابل‌توجهی از دانشجویان مقیم خارج با چالش‌های مالی گسترده‌ای روبه‌رو شده و خواهان بازگشت به ایران شوند. درخواستی که با راه‌اندازی کمپین‌های اعتراضی از سوی دانشجویان ایرانی در رشته‌های پزشکی روبه‌رو شد، چراکه این دانشجویان معتقد بودند بسیاری از دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی مشغول تحصیل در رشته‌های پزشکی هستند، به دنبال دورزدن کنکور بوده و حالا از شرایط بازار اقتصادی استفاده کرده و خواهان تحصیل در دانشگاه‌های معتبر دولتی کشور شده‌اند. همین نگاه باعث شد تا شهریورماه ۱۳۹۷، بحث ممنوعیت انتقال دانشجویان پزشکی خارج از ایران به تصویب برسد. وزیر بهداشت وقت نیز اعلام کرد از ابتدای ۲۰۱۹ هر دانشجوی پزشکی که به خارج از کشور برای تحصیل برود، تا آخر دوره باید همان‌جا بماند.
تأثیر نوسانات ارزی بر آموزش پزشکی
با افزایش مجدد نرخ ارز از سال گذشته، دوباره خانواده دانشجویان مقیم خارج دست به اعتراض زده و خواهان حذف سقف ۲ درصدی بر اساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی شدند. کمیسیون آموزش مجلس هم به این ماجرا ورود و اردیبهشت‌ماه امسال اعلام کرد پیشنهادی برای حذف محدودیت ۲ درصدی مطرح و این پیشنهاد از سوی شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی در حال بررسی است.
سرانجام نیمه مهر ماه بود که سارا فلاحی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از پذیرش این پیشنهاد صحبت و اعلام کرد: «دبیر شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی، در نامه‌ای رسمی در ۲۷ مرداد امسال خطاب به وزیر بهداشت، اعلام کرد که محدودیت ۲ درصدی حذف شده‌است.»
این مصوبه تحت عنوان اصلاح آیین‌نامه انتقال دانشجویان ایرانی خارج از کشور به داخل کشور با شروع به تحصیل اول ژانویه ۲۰۱۹ از سوی معاونت آموزش وزارت بهداشت به دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی داخل کشور و دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شده‌است.
زیر سؤال بردن عدالت آموزشی
ماجرای این مصوبه جدید، اما نگرانی‌هایی جدی درباره عدالت آموزشی و کیفیت آموزش پزشکی مطرح کرده‌است.
طاهره چنگیز، رئیس دانشگاه علوم پزشکی هوشمند با هشدار نسبت به تبعات تغییر مقررات انتقال دانشجویان از دانشگاه‌های خارجی به داخل کشور می‌گوید: «ورود به دانشگاه‌های خارجی بدون شرکت در کنکور انجام می‌شود و صرفاً از طریق درخواست بررسی مدارک و پرداخت شهریه است. برخی از این افراد پس از گذراندن چند واحد در دانشگاه‌های خارجی، درخواست انتقال به دانشگاه‌های داخل کشور می‌کنند، در حالی که قبلاً نتوانسته‌اند از مسیر آزمون سراسری وارد شوند و همین امر می‌تواند اصل عدالت آموزشی را زیر سؤال ببرد.»
طبق توضیحات چنگیز تعداد متقاضیان انتقال از حدود ۲۰۰ نفر در سال ۱۳۹۵ به بیش از هزارو۷۰۰ نفر در سال ۱۳۹۸ رسید، یعنی در عرض سه سال، بیش از هشت برابر افزایش یافت. در همان دوره بیش از ۵هزارو۵۰۰ نفر از طریق انتقال از دانشگاه‌های خارج وارد رشته‌های پزشکی کشور شدند.
وی تأکید می‌کند: «چنین روندی، در صورت حذف یا تضعیف مقررات موجود، می‌تواند دوباره به شکل «انفجاری» تکرار شود و صندلی‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی را اشغال کند، بدون آنکه به رفع نیاز مناطق محروم یا عدالت آموزشی کمکی کند.»
پزشکان بی‌تعهد خدمت
به گفته رئیس پیشین دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشجویانی که از این مسیر وارد می‌شوند، تعهد خدمتی برای مناطق محروم ندارند و شهریه‌پرداز محسوب می‌شوند؛ از این‌رو نه نیروی انسانی با تعهد خدمت به مناطق محروم تربیت می‌شود و نه احساس عدالت در میان داوطلبان داخلی باقی می‌ماند.
از نگاه این استاد دانشگاه گاهی مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با مصوبات مجلس در تعارض است و این ناهماهنگی، قوه مجریه را در برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌ها ناتوان می‌سازد. ثبات مقررات، اساس کار آموزش پزشکی است؛ قانونی که امروز تصویب و فردا نقض می‌شود، اعتماد عمومی را از بین می‌برد.
وی با اشاره به آسیب‌های «قانون‌گذاری اقتضایی» تأکید می‌کند: «نباید برای حل موردی مشکلات شخصی برخی افراد، مسیر‌های قانونی کشور را تغییر داد. این رفتار‌ها به بی‌اعتمادی اجتماعی و تضعیف احساس عدالت منجر می‌شود.»
قربانی‌شدن کیفیت آموزش پزشکی
علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی هم با اشاره به برخی طرح‌ها برای دور زدن آزمون‌های ملی از جمله کنکور در پذیرش رشته‌های علوم پزشکی، این رویکرد را ناعادلانه و مغایر با شایسته‌سالاری می‌داند و تأکید می‌کند: «کنکور در حال حاضر تنها مسیر ارزیابی عادلانه برای ورود به رشته‌های پزشکی است. اگر قرار باشد مسیر‌های دیگری برای ورود به این رشته‌ها باز شود، آن هم برای افرادی که در آزمون مردود شده‌اند یا از مسیر‌های پولی و دانشگاه‌های غیرمعتبر خارجی می‌آیند، عدالت آموزشی کاملاً زیر سؤال می‌رود.»
به گفته وی متأسفانه برخی دانش‌آموختگان دانشگاه‌های ضعیف خارجی که بعضاً با پرداخت پول یا حتی هدایای غیرعلمی نمره می‌گیرند، اکنون در تلاشند بدون ارزیابی واقعی وارد سیستم پزشکی کشور شوند. این موضوع هم به سلامت مردم لطمه می‌زند و هم اعتماد عمومی به جامعه پزشکی را خدشه‌دار می‌کند.
مرندی تأکید می‌کند: «وقتی سلامت مردم در میان است، هیچ تصمیمی نباید شتابزده و بدون بررسی کارشناسی گرفته شود. این تصمیم‌ها برخلاف بسیاری از قوانین دیگر، ممکن است به قیمت جان انسان‌ها تمام شود. امیدوارم مسئولان کشور با دقت بیشتری به این موضوع بپردازند و اجازه ندهند کیفیت آموزش پزشکی قربانی تصمیمات مقطعی و غیرکارشناسی شود.»
هموار شدن مسیر دور زدن کنکور
برداشتن سقف ۲ درصد پذیرش برای دانشجویان خارجی که در آزمون صلاحیت علمی پذیرفته می‌شوند هم بار مضاعفی به نظام آموزش پزشکی وارد می‌شود و هم عدالت آموزشی زیر سؤال خواهد رفت.
از همه مهم‌تر اینکه نظام آموزش پزشکی در برابر قانون افزایش ظرفیت پزشکی برای جبران کمبود پزشک در کشور مدعی است زیرساخت‌های لازم را برای این کار نداریم. در چنین شرایطی بازگشت تعداد زیادی از دانشجویان پزشکی خارج از کشور به دانشگاه‌های داخلی موجب می‌شود تا همین زیرساخت‌های فعلی برای تحصیل دانشجویانی به کار گرفته شود که تا امروز در دانشگاه‌های خارج از کشور تحصیل کرده‌اند. بر این اساس به نظر می‌رسد وزارت بهداشت باید با دقت نظر بیشتری این قانون را اجرایی کند تا لااقل مسیر سوء‌استفاده و دور زدن کنکور برای پزشک‌شدن باز نشود.
